Veguheztina enerjiya kînetîk a bayê di enerjiya kinetîk a mekanîkî de, û dûv re veguheztina enerjiya mekanîkî di enerjiya kînetîk a elektrîkê de, ev hilberîna hêza bayê ye.Prensîba hilberandina hêza bayê ev e ku bayê bikar bîne da ku tîrên bayê bizivirîne, û dûv re leza zivirînê bi zêdekerek bilez zêde bike da ku jeneratorê hilberîna elektrîkê bike.Li gorî teknolojiya bayê, bi leza bayê bi qasî sê metre di çirkeyê de (asta bayê) dikare elektrîk dest pê bike.Hêza bayê li cîhanê geşbûnek çêdike, ji ber ku hêza bayê sotemeniyê bi kar nayne, radyasyonê û qirêjiya hewayê çênake.[5]
Amûrên ku ji bo hilberîna hêza bayê hewce ne, turbîna bayê tê gotin.Ev celeb jeneratorê hêza bayê dikare li sê beşan were dabeş kirin: çerxa bayê (di nav de rûkê dûvikê), jenerator û birca.(Santralên bayê mezin di bingeh de xwedan dûvikek tune, bi gelemperî tenê piçûk (tevî celebê malê) dê xwedî dûvikek be)
Tekera bayê pêkhateyek girîng e ku enerjiya kînetîk a bayê vediguherîne enerjiya mekanîkî.Ew ji çend pêlavan pêk tê.Dema ku ba li beranan dixe, hêza aerodînamîka li ser firkan çêdibe da ku çerxa bayê bizivirîne.Materyalên tîrêjê hêzek bilind û giraniya sivik hewce dike, û ew bi piranî ji plastîkek bihêzkirî ya fiber cam an materyalên din ên pêkhatî (wek fîber karbonê) tê çêkirin.(Hin tekerên bayê yên vertîkal jî hene, pêlên zivirî yên bi şiklê s, û hwd., ku fonksiyona wan jî wekî tiliyên pêpelokê yên kevneşopî yek e)
Ji ber ku leza çerxa bayê nisbeten kêm e, û mezinahî û arasteya bayê pir caran diguhere, ku leza bêîstiqrar dike;ji ber vê yekê, berî ajotina jeneratorê, pêdivî ye ku qutiyek gemarê ku lezê li leza binavkirî ya jeneratorê zêde dike zêde bike.Mekanîzmayek rêziknameya bilez zêde bikin da ku lezê domdar bimîne, û dûv re wê bi jeneratorê ve girêdin.Ji bo ku çerxa bayê her gav li gorî rêgeza bayê li hev were da ku hêza herî zêde bi dest bixe, pêdivî ye ku li pişt çerxa bayê rêgezek mîna pêla bayê were saz kirin.
Birca hesin avahiyek e ku pişta çerxa bayê, rûkê û jeneratorê digire.Bi gelemperî ji bo bidestxistina hêzek bayê mezintir û yekrengtir, lê di heman demê de ji bo ku hêza têr hebe jî bi nisbeten bilind ve hatî çêkirin.Bilindahiya bircê bi bandora astengiyên erdê ya li ser leza bayê û pîvana çerxa bayê, bi gelemperî di nav 6-20 metreyan de ve girêdayî ye.
Fonksiyona jeneratorê ew e ku leza zivirîna domdar a ku ji hêla çerxa bayê ve hatî wergirtin bi zêdebûna lezê veguhezîne mekanîzmaya hilberîna hêzê, bi vî rengî enerjiya mekanîkî veguherîne enerjiya elektrîkê.
Hêza bayê li Fînlandiya, Danîmarka û welatên din pir populer e;Çîn jî bi tundî wê li herêma rojava pêş dixe.Pergala hilberîna hêza bayê ya piçûk pir bikêrhatî ye, lê ew ne tenê ji serê jeneratorê, lê pergalek piçûk bi naverokek teknolojîk pêk tê: jeneratorê bayê + şarjker + guhertoya dîjîtal.Tûrbîna bayê ji poz, laşek zivirî, dûvik û firkan pêk tê.Her beşek pir girîng e.Fonksiyonên her beşê ev in: firax ji bo wergirtina bayê têne bikar anîn û bi riya poz vediguhere enerjiya elektrîkê;dûvik tîrêjan her gav ber bi arasteya bayê tê dihêle da ku enerjiya bayê herî zêde bistîne;laşê zivirî dihêle ku poz bi nermî bizivire da ku bigihîje Fonksiyona baskê dûvikê ku rêyê rast bike;rotorê poz magnetikek daîmî ye, û pêla stator xetên qada magnetîkî dibire da ku elektrîkê çêbike.
Bi gelemperî, bayê asta sêyemîn xwedî nirxa karanîna ye.Lêbelê, ji hêla aboriyek maqûl ve, leza bayê ji 4 metre di çirkeyê de ji bo hilberîna hêzê guncan e.Li gorî pîvandinê, turbîna bayê ya 55 kîlovat, dema leza bayê di çirkeyê de 9,5 metre be, hêza deranîna yekîneyê 55 kîlovat e;dema leza bayê di çirkeyê de 8 metre be, hêza wê 38 kilovat e;dema leza bayê di çirkeyê de 6 metre be, tenê 16 kilovat;û dema leza bayê di çirkeyê de 5 metre be, tenê 9,5 kîlovat e.Tê dîtin ku çiqas ba zêde be, feydeyên aborî jî zêde dibin.
Li welatê me, gelek amûrên hilberîna hêza bayê navîn û piçûk ên serketî jixwe di xebatê de ne.
çavkaniyên bayê welatê min pir dewlemend in.Leza bayê navînî li piraniya deveran ji 3 metreyan di çirkeyê de ye, nemaze li bakurrojhilat, bakurrojava û başûrrojavayê deşt û giravên peravê.Leza bayê ya navîn hîn zêdetir e;li hin cihan salê ji sisê yekê zêdetir e Dem ba ye.Li van deveran, pêşveçûna hilberîna hêza bayê pir hêvîdar e
Dema şandinê: Sep-27-2021
